Ön Çapraz Bağ Yırtığı

Ön Çapraz Bağ, diz ekleminde femur ve tibia kemiklerini birbirine bağlayan yapılardan birisidir. Dizin, normal işlev görmesi için çok önemli olan bu bağ, tibia kemiğinin diz eklemi seviyesinde öne doğru yer değiştirmesini engelleyen en önemli yapıdır. 

Spor sırasında meydana gelen ve uzun süre spordan uzak kalınmasına neden olan yaralanmalar içinde, ön çapraz bağ yaralanmaları birinci sırada yer alır. Ön çapraz bağ yaralanması ile beraber, iç menisküs ve iç yan bağ yaralanmaları da oluşabilir.

Diz eklemi üç kemikten oluşur; femur (uyluk), tibia (kaval) ve patella (diz kapağı) kemikleridir. Bu kemikleri bir arada tutan yapılara ise bağ denir. Bağlar, kemikleri bir arada tutan ve stabiliteyi sağlayan güçlü yapılardır;

Yan (Kollateral) Bağlar; Dizin, iç ve dış yanlarında bacağa paralel uzanırlar. Dizin yana doğru açılanmasını engelleyip, stabiliteyi sağlarlar.

Çapraz (Crurciate) Bağlar; Dizin iç kısmında yer alan eklem içi bağlardır. Ön ve arka olmak üzere, iki adet olup çapraz olarak uzandıkları için bu isimle adlandırılırlar. Bu yapılar, dizin öne ve arkaya hareketini kontrol eder.

Ön çapraz bağ yaralanmaları, genellikle sabit ayak üzerinde ani dönme hareketi sırasında ortaya çıkar. Sıklıkla, sporcunun kendisinin yaptığı bir hareket sırasında olur. Daha nadiren, dize gelen doğrudan darbeler, trafik kazaları, yüksekten düşme ve endüstriyel kazalar sonrasında, ön çapraz bağ yaralanmaları ortaya çıkabilir. Beraberinde arka çapraz bağ, yan bağlar ve menisküslerin yaralanmaları da olabilir. Kadın sporcuların, ön çapraz bağ yaralanmaları erkek sporculara göre daha sık görülür.

Ön çapraz bağ yaralanması sırasında, dizde ani bir kopma hissi ile birlikte şiddetli bir ağrı ortaya çıkar. Bazı sporcular, bağın kopma sesini duyabilirler ve sıklıkla yere düşerler. Diz ekleminin içinde hızla gelişen kanamaya bağlı olarak şişlik meydan gelir. Sporcu, genellikle spora devam edemez. Ağrı ve şişliğe bağlı olarak dizde, hareket kısıtlılığı meydana gelir ve topallama ortaya çıkar. Bazı sporcular, dizlerinin yerinden çıkıp girdiğini hissedebilirler. 

Birkaç hafta içinde diz eklemindeki şişlik ve ağrı azalır. Dizin hareketleri kazanılır ve topallama kaybolur. Ancak bu sefer özellikle ani dönüşlerde, ani yavaşlama hareketi sırasında ve merdiven inerken dizde boşluk ve güvensizlik hissi ortaya çıkar. Ön çapraz bağ kopması olan dizlerde yüzme, bisiklet gibi sporlar yapılabilir; ancak futbol, basketbol, hentbol, voleybol, kayak gibi ani sıçrama, dönüş ve hızlanmaların olduğu sporların üst düzeyde yani profesyonel olarak yapılması mümkün değildir. Eğer sporcu ön çapraz bağı olmadan bu sporlara devam etmek isterse, bağın cerrahi olarak tamiri ve diz bölgesi kasların güçlendirilmesi gerekir.

Ön çapraz bağ yırtığının tanısında, hastadan yaralanma oluş şeklinin ayrıntılı olarak öğrenilmesi çok önemlidir. Yapılan fizik muayenede, bağı değerlendiren özel testlere yer verilir. Hastadan alınan hikaye ve muayene ile, ön çapraz bağ yırtığının tanısı %90’ın üzerinde bir oranda konabilir. Travmanın hemen sonrasında, diz çok ağrılı olduğu için hasta yeterli bir muayeneye izin vermeyebilir. Bu durumda, 10 gün içinde yapılacak ikinci bir muayene tanı koydurucudur. Erken dönemde tanının konmasında MR yardımcıdır.

MR da kopmuş ön çapraz bağ



Ciddi diz yaralanması geçiren bütün hastalarda, diz röntgen grafileri çekilir. Kemiklerde kırık olup olmadığı araştırılmalıdır. Ön çapraz bağ yaralanmalarında, grafiler genellikle normaldir. Manyetik rezonans görüntüleme, ön çapraz bağ yırtıklarının tanısında %90’ın üzerinde doğruluk oranına sahiptir. Ayrıca eşlik eden menisküs, yan bağ ve kıkırdak yaralanmaları ve kemik ödemlerine de tanı konabilir. Ancak nadir de olsa MR yanıltıcı olabilir, bağ yaralanmış olduğu halde MR’da bağın devamlılığı varmış gibi görülebilir. Bu nedenle, tedaviye karar verirken MR tek belirleyici değildir, muayene ve hikaye bulguları önemlidir.

Genç, spor yapan veya aktif yaşam stiline sahip bireylerde, ön çapraz bağ yaralanmalarının tedavisi cerrahidir. İleri yaşta olup, yüksek aktivite seviyesinde olmayan, spor yapmayan ve günlük yaşamda dizinde boşluk ve emniyetsizlik gibi yakınmaları olmayan bireylerde cerrahi tedavi yapılmayabilir.
 Cerrahi olmayan tedavi seçilmişse, dizde oluşabilecek güvensizlik ve boşluk hissini azaltmak için, diz çevresi kaslar güçlendirilir.


ÖÇB yırtığında kullanılan koruyucu dizlik,

Cerrahi tedavi

Ön çapraz bağ yaralanması olan bireylerde, amaç dizdeki boşluk ve güvensizlik hissini ortadan kaldırmaktır.

Eğer ön çapraz bağ, yapıştığı yerden bir kemik parçası kopartarak ayrıldı ise, kopan kemik parçası yerine tutturulur. Daha çok çocuklarda görülen bu durumda, tespit vidalar veya dikişler ile yapılabilir. Bu işlem çoğunlukla artroskopik olarak yapılır, ender durumlarda açık cerrahi gerekli olabilir.

Erişkinlerde ön çapraz bağın, ameliyat sırasında yeni bir doku ile onarılması gerekir. Bağ tamiri için sıklıkla, diz çevresindeki kasların kirişleri kullanılır. Bunun için, hastanın kendi dizinden alınan tendonlar kullanılır.

Ameliyat, 40 dakika ile 1 saat arası sürebilir. Ameliyat sonrasında, hastanede kalış süresi 1-3 gün arası değişebilir. Genelde spinal anestezi kullanılır. Bacaklardaki uyuşukluk geçtikten hemen sonra, bir çift koltuk değneği veya yürüteç kullanılarak üzerine ağırlık vererek yürünebilir. Aynı gün veya ertesi gün, diz hareketlerine başlanır. Ameliyat sonrasında, diz hereketlerinin kazanılması ve kasların güçlenmesi için rehabilitasyon uygulanabilir. Yerleştirilen greft dokusunun kemik tünellere kaynayarak tutunması 6 hafta sürer. Yerleştirilen dokunun tam olarak iyileşmesi bir yıl sürer, ancak 5. aydan sonra sportif aktivitelere başlamak mümkündür.